(Door Thijs van Hees)

Tuinen en tuinieren zijn voor iedereen verschillend. De een verkiest het snoeien en grasmaaien, de ander het schipperen met de plantjes, wat verzetten, wat dunnen, wat vervangen, en een derde kiest wellicht voor de tuinstoel óf de voetbal. Als tuin- en landschapsarchitect stel ik daarom vaak de vraag: Wat wil je graag met je tuin? Dan volgt in de regel een boodschappenlijstje met wensen en ideeën, waar ik mee aan de slag kan. Want een tuin maakt ik niet voor me zelf. Wel zijn er vanuit het vakgebied enkele actuele thema’s die ik graag meeneem in een ontwerp. Denk aan biodiversiteit met gebiedseigen planten en dieren, aan klimaatverandering met hogere opwarming en extremer weer en aan duurzaamheid met een mens- en natuurvriendelijke omgang met de tuin.
Over deze thema’s en wat er mee kan in de tuin vertel ik graag iets meer.

Biodiversiteit en gebiedseigen planten en dieren.
In toenemende mate lezen we over het verdwijnen van soorten. Of het nu gaat om insecten, planten of dieren, we zien dat bepaalde soorten in onze omgeving niet meer voorkomen. Het is daarom goed om te weten dat we daar wat aan kunnen doen in de tuin. “Maai mei niet” (www.maaimeinietnederland.nl) is al een vaak gehoorde aansporing om het gazon (deels) niet te maaien in de maand mei. Insecten hebben hier veel profijt van. Zo trekt een paardenbloem al meer dan 25 soorten insecten. Het gras wordt spannend en kleurig met paardenbloemen, madeliefjes, klaver en andere soorten. Soms zullen pinksterbloemen terugkeren in het gras. En zelf plantte ik ook enkele bolletjes van de kievitsbloem. Deze bloeit in april-mei en kwam van oudsher veel voor in de weilanden rond de Reeuwijkse plassen. Niet het hele gazon hoeft ongemaaid te blijven, een gemaaid pad in hoog gras is prachtig en ook praktisch.

Paden in hoog gemaaid gras

In plantvakken, borders en onder bomen en struiken zijn ook veel mogelijkheden voor inheemse en gebiedseigen beplanting. Bij gespecialiseerde bedrijven, zoals de Cruijdthoek, zijn inheemse planten o.a. als wortelgoed en in potten goed te verkrijgen en ook andere bedrijven bieden steeds meer inheemse soorten aan. Biodivers in Oudewater is gespecialiseerd in en leverancier van inheemse natuurzaden. Soorten die in het plassengebied prima gedijen zijn bijvoorbeeld het hoge koninginnenkruid, een echte insectentrekker, duizendblad met mooie witte schermbloemen, hemelsleutel, veelal sedum genoemd, veldsalie met paars-roze bloemen en blad dat in de keuken als kruid bekend is, grote kattenstaart die we ook in de oevers langs de wegen tussen de plassen aantreffen. Meer soorten zijn te vinden op websites van IVN en Flora van Nederland.

Koninginnenkruid, duizendblad, hemelsleutel en grote kattenstaart zijn kleurrijke soorten voor borders (van links naar rechts)

Het ontwerp van tuinen met inheemse, gebiedseigen beplanting kan de tuin sterk op de omgeving laten aansluiten. Tuin en landschap gaan dan in elkaar over waardoor de tuin veel groter kan gaan lijken.

Tuinbeelden met inheemse en gebiedseigen beplantingen en sterke aansluiting op omliggend landschap.

Klimaatverandering
Droogte, hittestress, zware buien en wateroverlast. Ik heb Peter Kuipers Munneke er al meerdere malen over horen vertellen bij lezingen. En steeds gaven de grafieken een ernstiger beeld. Een van de antwoorden hierop is vergroening. In de grote steden is dit niet alleen een wens van bewoners. Ook de gemeenten zelf zien de noodzaak van vergroening om de snel toenemende hittestress en wateroverlast te helpen bestrijden. De veengrond in het plassengebied is heel gevoelig voor verdroging en dat maakt het in de tuinen er niet eenvoudiger op. Het gras wordt bruin als we het te vaak en te kort maaien. Minder vaak grasmaaien is dus niet alleen beter voor meer insecten, het blijft ook groener en koeler. Bomen in de tuin worden in toenemende mate belangrijker, zij zorgen voor koelte en bieden bescherming tegen de zon. Dit is van belang voor het terras, maar bijvoorbeeld ook daar waar de kinderen regelmatig spelen. Teveel of te weinig is ook een probleem. Het Hoogheemraadschap van Rijnland laat het waterpeil in het plassengebied sterker fluctueren om het regenwater in het peilgebied langer vast te houden. Wij maken verhardingen waterdoorlatend, zodat water in de grond zakt en riolen niet overvol raken. Hoe langer we het op locatie vasthouden, hoe meer er van geprofiteerd kan worden.

Gebroken betontegels, granieten kinderkoppen, vlonders en grind als waterdoorlatende verharding (met de klok mee)

Wie een tuin heeft aan de plas kan daar voor het watergeven van profiteren. Voor anderen is droogte een probleem. Veengrond kan heel sterk uitdrogen, zover zelfs dat blijvende bodemdaling optreedt. Het grondwater kan bij langere droge perioden tot ver onder het waterniveau in plas en sloot dalen. Met als gevolg dat bomen en beplanting verdrogen en houten palen onder huizen met omgekeerde drainage nat gehouden moeten worden. Wie geen water uit de plas of sloot kan halen om de tuin van water te voorzien, kan nadenken over opslag van regenwater. Regentonnen zijn inmiddels in tal van soorten en maten verkrijgbaar. Er kunnen ook andere oplossingen voor opslag worden gezocht, bijvoorbeeld ondergronds onder verhardingen, in een oude kelder of in een vijver waar de waterstand mag fluctueren.

Regentonnen zijn er in soorten en maten

Duurzaamheid
Mensvriendelijk, natuurvriendelijk, biologisch afbreekbaar en hergebruik zijn aandachtpunten die bijdragen aan duurzaamheid. Niet meer spuiten met chemische middelen en geen kunstmest in de tuin zal voor velen geen probleem meer zijn. Een goed alternatief is het mulchen tussen de beplantingen, ofwel afdekken van open grond met blad en/of houtsnippers. Behalve dat onkruid hierdoor minder kans krijgt, houdt de grond ook beter vocht vast en zal het verterende materiaal voor een natuurlijke bemesting zorgen. Om te voorkomen dat het blad wegwaait, kan het oppervlakkig ingeharkt worden. Wilde Weelde (www.wildeweelde.nl) is een organisatie van hoveniers en tuinontwerpers die zich al lange tijd bezig houdt met het mens- en natuurvriendelijk ontwerpen van tuinen en groenvoorzieningen. Een leuk voorbeeld is het hergebruik van tegels op de kop, die dan van natuursteen lijken in plaats van beton. Of tegelstukken die als flagstones worden verwerkt en al dan niet gebroken tegels in stapelmuren. Met oude trottoirbanden zijn ook mooie treden en stapstenen te maken.

In de tuin kan duurzaamheid ook besloten liggen in het ontwerp. Door eenvoudige lijnen en een goede indeling is de tuin vaak meer tijdloos en gaat hij langer mee. Ook de indeling kan slim zijn, denk bijvoorbeeld aan een vijver en zandbak die uitwisselbaar zijn.

Heeft u vragen naar aanleiding van dit artikel, neemt u dan contact op met de redactie van de nieuwsbrief via secretaris@12reeuwijkseplassen.nl

Gerelateerde berichten over tuininrichting: Verslag mini-cursus Natuuroevers